14 Cóż to pomoże, bracia moi, jeśli ktoś mówi, że ma wiarę, a nie ma uczynków? Czy wiara może go zbawić? 15 Jeśli brat albo siostra nie mają się w co przyodziać i brakuje im powszedniego chleba, 16 a ktoś z was powiedziałby im: Idźcie w pokoju, ogrzejcie się i nasyćcie, a nie dalibyście im tego, czego ciało potrzebuje, cóż to pomoże? 17 Tak i wiara, jeżeli nie ma uczynków, martwa jest sama w sobie. 18 Lecz powie ktoś: Ty masz wiarę, a ja mam uczynki; pokaż mi wiarę swoją bez uczynków, a ja ci pokażę wiarę z uczynków moich. 19 Ty wierzysz, że Bóg jest jeden? Dobrze czynisz; demony również wierzą i drżą. 20 Chcesz przeto poznać, nędzny człowieku, że wiara bez uczynków jest martwa? 21 Czyż Abraham, praojciec nasz, nie został usprawiedliwiony z uczynków, gdy ofiarował na ołtarzu Izaaka, syna swego? 22 Widzisz, że wiara współdziałała z uczynkami jego i że przez uczynki stała się doskonała. 23 I wypełniło się Pismo, które mówi: I uwierzył Abraham Bogu i poczytane mu to zostało ku usprawiedliwieniu, i nazwany został przyjacielem Boga. 24 Widzicie, że człowiek bywa usprawiedliwiony z uczynków, a nie jedynie z wiary. 25 W podobny sposób i Rahab, nierządnica, czyż nie z uczynków została usprawiedliwiona, gdy przyjęła posłów i wypuściła ich inną drogą? 26 Bo jak ciało bez ducha jest martwe, tak i wiara bez uczynków jest martwa. W czasach Jakuba istniał taki sam problem jak obecnie: wielu wyznaje ustami, że są chrześcijanami, ale w ich życiu tego nie widać. Jest to wiara wyrażana tylko w słowach, a nie w czynach. Reformatorzy podkreślali, że nie z uczynków, lecz tylko z łaski przez wiarę zbawieni jesteśmy. Wydaje się, że Apostoł Jakub twierdzi coś zupełnie innego, oraz że Apostoł Paweł i Jakub są niezgodni. Jakub nie zaprzecza, że sama wiara może zbawić. Wiara bez uczynków jednak nie jest wiarą. Apostoł Paweł podkreśla, że nie przez uczynki i posłuszeństwo jesteśmy usprawiedliwieni i mamy relację z Bogiem. Apostoł Jakub podkreśla, że będąc zbawionymi i mając relację z Bogiem spełniamy dobre uczynki, które potwierdzają, że jesteśmy zbawieni przez wiarę. W celu uzgodnienia twierdzeń Pawła i Jakuba wielu Biblistów jest zdania, że uczynki dla Pawła są uczynkami zakonu żydowskiego, a u Jakuba są to uczynki płynące z wiary. Jednak nie ma podstaw, aby tak to rozumieć. Uczynki wiary są czymś więcej niż czynieniem dobrze (jak w wersetach 14-15); uczynkiem wiary jest wszystko, co czynimy w posłuszeństwie Bogu. Jakub podaje tego przykład (w. 14-15). Prawdziwie wierzący ma relację z Bogiem, co oznacza automatycznie, że ma też relację z innymi braćmi i siostrami. Mieć z kimś relację oznacza, że ta druga osoba nie jest nam obojętna i chcemy pomóc jej, jeśli jest w potrzebie. Dlatego jest rzeczą niemożliwą, aby wierzący był obojętny wobec innych wierzących, którzy są w potrzebie materialnej. Nie chodzi tu o czynienie dobrze biednym szeroko rozumianym, lecz chodzi o biednych w rodzinie Bożej, czyli o ubogich wierzących. Jakub daje przykład osoby, która - widząc potrzebującego - nie pomaga, lecz tylko życzy mu dobrze. To jest tak jakby w czasie wielkiego mrozu komuś, kto nie posiada ciepłej kurtki życzyć ciepłego wieczoru. W Starym Testamencie czytamy w wielu miejscach o potrzebie troszczenia się o potrzebujących braci i siostry (np. Izajasz 58,7-9), a także sam Jezus mówi o tym (Ew. Mateusza 25,31-46: nie w ogólności o biednych, ale o biednych wśród wierzących). Apostoł Jan podkreśla, że miłość, będąca częścią wiary, wyraża się nie tylko w słowach, ale przede wszystkim w czynach (1 Jana 3,17-18). Żydzi codziennie recytowali wyznanie wiary w jednego Boga, odrzucając w tych słowach wszelkie inne bóstwa i religie (por. np. 1 Koryntian 8,4-6; Galatów 3,20). Ale demony też wiedzą Kim jest Bóg i na podstawie tej wiedzy drżą (w. 19). Wyraz tłumaczony jako drżeć pochodzi z magii starożytnej i wyraża ogromny respekt wobec kogoś. Jest to reakcja demonów na poznanie wszechmogącego Boga. Jednak ten respekt i wiedza nie zbawią ich. Czyste nauczanie jest bardzo ważne w Kościele, ale samo nauczanie nie wystarczy. Wiara bez uczynków nie jest niczym więcej, niż prawdziwą wiedzą o Bogu, taką jaką także posiadają demony. Jeżeli nie masz nic więcej, nędzny jesteś (w. 20). Tekst mówi dosłownie: pusty człowieku, wiara bez uczynków jest martwa. Grecki tekst można też przetłumaczyć: wiara … nie działa lub jest bezużyteczna. Wiara bez uczynków nie działa, jest bezużyteczna, jest martwa i nie zbawi! Wiara bez uczynków jest martwa, co znaczy, że nie jest wiarą. Wiara bez uczynków jest jak zwłoki, w których już nie ma życia. Już w Starym Testamencie znajdujemy nauczanie o czynnej wierze. Apostoł Paweł mówi, że Abraham przez czynną wiarę został usprawiedliwiony (Rzymian 4,1-3). Wiara Abrahama była użyteczna, nie była martwa, lecz żywa i aktywna. Jego wiara stała się doskonała (w. 22), grecki tekst można też przetłumaczyć: wiara została doprowadzona do końca lub: dokończona. Grecki wyraz użyty tu oznacza docierać do końca, do celu. Doskonała wiara, która zostaje dokończona, istnieje poprzez dobre uczynki, w posłuszeństwie Bogu. Uczynki są koniecznym „produktem” prawdziwej wiary. Jeżeli rzucę kamień w szybę, to z pewnością pęknie ona i rozsypie się w kawałki. Rozbicie szyby jest ściśle związane z rzutem kamieniem, ale rzut kamieniem nie równa się uszkodzeniu szyby. Są to dwa wydarzenia, z których jeden jest logicznym i nieunikalnym skutkiem drugiego. Przez wiarę jesteśmy usprawiedliwieni, ale logicznym i koniecznym skutkiem prawdziwej wiary są uczynki. Uczynki udowadniają, że wiara jest prawdziwa. Nie można mieszać wiary i uczynków, bo są to dwie różne rzeczy, ale są one nierozerwalnie ze sobą związane. Jeżeli ktoś twierdzi, że wierzy, ale nie widać u niego uczynków, możemy stwierdzić - na podstawie Pisma - że nie ma wiary. Abraham wierzył i już zanim dokonał jakiś uczynek - i zanim został obrzezany - był usprawiedliwiony (Rzymian 4,1-17). Uczynki nie były podstawą, lecz były potwierdzeniem usprawiedliwiającej wiary Abrahama (por. Ks. Rodzaju / 1 Mojżeszowa 22,12). Apostoł Paweł bardziej podkreśla chronologię: najpierw wiara, a potem uczynki. Natomiast Apostoł Jakub bardziej podkreśla, że uczynki Abrahama były potwierdzeniem jego wiary. Apostoł Jakub prezentuje twierdzenie, które wydaje się całkiem przeciwne temu, co mówi Apostoł Paweł: człowiek bywa usprawiedliwiony z uczynków, a nie jedynie z wiary (w. 24), podczas gdy Paweł pisze: człowiek bywa usprawiedliwiony przez wiarę, niezależnie od uczynków zakonu (Rzymian 3,28). Jak możemy pogodzić te dwa pozornie przeciwne twierdzenia? Należy pamiętać, że Paweł pisze o wierze jako o „środku”, przez który zostaniemy włączeni w Chrystusa. Ale wiara też oznacza posłuszeństwo (Rzymian 1,5). Wiara oznacza wyznanie, że Jezus Chrystus jest jedynym Zbawicielem (Rzymian 9,1-10) i jest jednoznaczna z całkowitym poddaniem się Mu, życiem w posłuszeństwie i wykonywaniu Jego woli. Twierdzenie Apostoła Jakuba możemy zrozumieć, jeśli odczytujemy kontekst jego myśli. Jakub najpierw pisał o wierze tych, którzy tylko mówią ustami, ale nie żyją według ich wiary. Do nich właśnie mówi, że taka wiara sama nie usprawiedliwia, co potwierdza też Apostoł Paweł. Wiara zawsze jest czymś więcej, niż tylko słowa. Wiara jest czynna, aktywna. Wiara zawsze ma konsekwencje w życiu. Jeżeli uważamy, że jesteśmy chrześcijanami i czasami idziemy do kościoła, ale poza tym żyjemy dalej, jak sami chcemy, jeżeli uważamy siebie za chrześcijan, ale nie chcemy się całkowicie poddać Panu Jezusowi i żyć według Jego woli (co oznacza radykalne życie dla Niego), to wtedy nie jesteśmy prawdziwymi chrześcijanami. Należy jednak też pamiętać, że nasze uczynki nie czynią nas sprawiedliwymi, bo uczynki bez wiary w Jezusa Chrystusa nie prowadzą do Boga, lecz tylko do piekła. Bóg chce prawdziwej wiary, co oznacza wyznanie ustami, myślami i czynami, że Jezus jest Panem, oraz skutków tego, czyli owoców wiary, którymi są uczynki. Luter napisał (w przedmowie do komentarza do Listu do Rzymian): Wiara jest żywa i aktywna. … Jest niemożliwym dla wiary nie czynić dobrze.
Pedro Snoeijer
Augustinus nr. 31 - czerwiec 2014